Op 3 oktober publiceerde FvD een 10 minuten durende video op social media met de titel “Ontmaskering van de rioolratten”. In de video is het Nederlandse Tweede Kamerlid Gideon van Meyeren te zien, die de video plaatste met een begeleidende tekst: “Activisten die zich bezighouden met riooljournalistiek kunnen niet langer wegkomen met hun leugens, desinformatie en nepnieuws. Het is tijd voor een tegenaanval.” In de video wordt Merel Ek znaki.fm/nl/persons/merel-ek/ genoemd, een politiek verslaggever van de nationale tv-zender SBS6, die van Meyeren een week eerder een vraag had gesteld over de betekenis van het woord “elimineren”. In de video zegt van Meyeren dat dit de eerste aflevering is van een serie die “rioolratten” aan de kaak stelt. Hij hoopt dat de ontmaskering van “riooljournalistiek” een preventieve werking heeft; “Want zolang deze journalisten weg blijven komen met hun walgelijke praktijken, zullen ze dat zonder schaamte blijven doen. Daarom is confrontatie onvermijdelijk”. Hij portretteert een politiek verslaggever als “een journalist gespecialiseerd in rioolwater” en maakt opmerkingen over de “ongelooflijke geur van rioolwater” als hij langs verschillende persbureaus loopt.
Veiligheid van journalistiek in Nederland
De video is extreem intimiderend en schadelijk voor de veiligheid van journalisten in Nederland. Deze vijandige politieke retoriek tegen journalisten was een van de punten van zorg die hebben geleid tot MFRR’s fact finding missie naar Nederland in februari 2022. Dit is in lijn met een bredere problematische trend in Nederland, waar publieke figuren een vrije pers aan de kaak stellen. In 2021 tweette Geert Wilders, de leider van de Partij voor de Vrijheid (PVV), dat “alle journalisten uitschot zijn, op een paar uitzonderingen na”. FvD-partijleider Thierry Baudet retweette dit bericht. Dergelijke retoriek, in combinatie met toenemende polarisatie, afnemend vertrouwen in mainstream nieuwsbronnen en complottheorieën over de rol van de media, heeft een groeiend anti-pers sentiment op sociale media gevoed, wat heeft geleid tot bedreigingen tegen journalisten zowel online als op straat. Bovendien kunnen de (online) pesterijen die meestal volgen leiden tot zelfcensuur. Aanvallen op mediakanalen en journalisten kwamen tot uiting in de RSF World Press Freedom Index voor 2022, die Nederland op de 26e plaats zette, tegen de 6e in 2021.
Een video met gruwelijke gevolgen in Nederland
Een recente video heeft geleid tot talloze uitspraken van overheidsfunctionarissen en de journalistieke gemeenschap. Premier Mark Rutte noemde de video de ergste ooit: “In een democratie moeten journalisten hun werk kunnen doen zonder in diskrediet te worden gebracht.” Tal van ministers en partijleiders hebben de intimiderende retoriek in de video van FvD veroordeeld. Thomas Bruning, secretaris van de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ), deelde zijn ernstige bezorgdheid over de impact die dit zou kunnen hebben op journalistieke vrijheden en uitte de behoefte aan een discussie binnen de journalistieke gemeenschap over hoe deze vormen van intimidatie kunnen worden bestreden. De NVJ onderzoekt of er juridische stappen kunnen worden ondernomen.
Publieke steun voor de veroordeling
We zijn blij met de snelle veroordeling van deze retoriek en de vocale steun voor de journalist door democratische politici en de journalistieke gemeenschap in Nederland. Om de veiligheid van mediaprofessionals in Nederland in de toekomst te verbeteren, zijn MFRR en haar partners van mening dat het noodzakelijk is om concrete volgende stappen te identificeren om ervoor te zorgen dat dergelijke vijandige opmerkingen en provocerende berichten, die bewezen hebben schadelijk te zijn voor de algemene veiligheid van de media en individuele journalisten, grondig worden onderzocht door de Nederlandse autoriteiten. Het is noodzakelijk dat een dergelijk onderzoek zich niet beperkt tot de video-inhoud zelf, maar zich ook richt op de strafbare feiten die kunnen volgen op een dergelijke video, zoals online intimidatie, persoonlijke opmerkingen en doxxing. De Nederlandse autoriteiten moeten zorgen voor transparantie over de uitkomst van een dergelijk onderzoek om bij te dragen aan een breder debat.
We roepen ook op om deze kwestie als een van de belangrijkste agendapunten op de agenda te zetten tijdens het komende plenaire parlementaire debat over persvrijheid en de veiligheid van journalisten in Nederland. Betrokkenheid zou niet beperkt moeten blijven tot de politieke sfeer, maar juist een bijdrage moeten leveren aan het publieke debat over de rol van de pers in de Nederlandse democratie. Uiteindelijk moet het Nederlandse parlement een plek zijn waar journalisten vrij hun werk kunnen doen zonder angst voor intimidatie. We dringen er bij de voorzitter en leden van de beroepscommissies op aan om maatregelen te onderzoeken die ervoor zorgen dat journalisten zonder angst voor intimidatie in het parlement kunnen werken. Onafhankelijke politieke verslaggevers en journalisten spelen een cruciale rol als waakhond in democratische samenlevingen en moeten hun werk vrij kunnen doen, ook in het parlement. Onze organisaties staan klaar om deskundige hulp te bieden en zullen de situatie op de voet blijven volgen.
